Cellen uit vruchtwater kunnen behandeling aangeboren ziekten verbeteren

      Geen reacties op Cellen uit vruchtwater kunnen behandeling aangeboren ziekten verbeteren
Mattia Gerli en Paolo Di Coppi

Een internationaal team van wetenschappers is er in geslaagd om organoïden (mini-orgaantjes) te kweken van cellen uit vruchtwater. Deze organoïden bestaan uit de buitenste laag cellen (het epitheel) van de dunne darm, de longen en de nieren van een foetus. Ze kunnen ons meer leren over de ontwikkeling van deze organen tijdens de zwangerschap, en helpen bij het testen van behandelingen tegen aangeboren ziekten.

Het is zeer lastig om de ontwikkeling van organen tijdens de zwangerschap te bestuderen. Organoïden zijn eerder gemaakt met behulp van weefsel van overleden foetussen, maar dit is doorgaans alleen beschikbaar tot een zwangerschapsduur van 20 à 22 weken. Bovendien spelen er verschillende juridische en ethische zaken bij het gebruik hiervan. In een publicatie die op 4 maart verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Medicine beschrijven wetenschappers hoe zij stamcellen voor specifieke weefsels haalden uit vruchtwater. Dit kan tijdens zowat de hele zwangerschap. Via de organoïden die hiermee zijn gekweekt is het mogelijk de ontwikkeling van de organen van een foetus tijdens die periode te bestuderen.

Borstholte

Verder lezen →

Klimaatnieuws 1 maart 24: groene indigo voor spijkerbroeken en kleinere vissen bij Japan

      Geen reacties op Klimaatnieuws 1 maart 24: groene indigo voor spijkerbroeken en kleinere vissen bij Japan

In Denemarken is een nieuwe manier ontwikkeld om spijkerbroeken blauw te verven, die de uitstoot van CO2 met 92 procent omlaag kan brengen. Hierover, en over kleinere vis door warmer water, lees je in deze aflevering van mijn klimaatnieuws.

Enzym-onderzoeker Ditte Hededam Welner
Foto Bax Lindhardt

Goed nieuws

Windpark in China.
Foto: Michael Davidson/University of California San Diego 

27-2 Studie schetst route naar koolstof-neutraal China. Een studie van de Chinese Tsinghua University in Beijing en de University of California San Diego (VS) laat zien hoe China het doel van een koolstof-neutrale energievoorziening in 2060 kan halen. Dit gebeurde via een simulatie van het elektriciteitsnetwerk in 2060, en de route om dat te realiseren. De simulatie vond plaats op zeer gedetailleerde schaal, in blokken van 20 tot 30 vierkante kilometer. Dit liet onder meer zien dat er in oostelijk China te weinig grond is voor grootschalige wind- of zonne-energie. Daar moet dus worden ingezet op bijvoorbeeld zonnepanelen op huizen, kantoren of fabrieken. Er zullen in 2060 tien keer zoveel installaties voor zonne- en windenergie staan als in 2022, blijkt uit de berekeningen. China is momenteel de grootste uitstoter van broeikasgassen, dus het energiebeleid van dit land is belangrijk voor de hele wereld. Het onderzoek is gepubliceerd in Proceedings of the National Academy of Sciences. Een nieuwsbericht is hier te lezen.

Verder lezen →

Klimaatnieuws 23 februari: Groen cement dankzij onkruid en meer aids door opwarming

      Geen reacties op Klimaatnieuws 23 februari: Groen cement dankzij onkruid en meer aids door opwarming

De gevolgen van klimaatverandering zijn soms voorspelbaar, zoals planten die eerder gaan bloeien. Maar een warmer klimaat kan er ook voor zorgen dat meer Afrikaanse vrouwen besmet raken met het aidsvirus. De oplossingen voor klimaatverandering zijn ook divers: van het verminderen van ontbossing tot het gebruik van virussen om de opname van kooldioxide te vergroten. Je leest het in deze nieuwe aflevering van mijn klimaatnieuws.

Goed nieuws

Oogsten van kruisbeskomkommers | Foto University of South Australia.

19-2 Onkruid helpt bij maken groen cement. Een hardnekkig invasief onkruid dat grote schade veroorzaakt in Australië blijkt een nuttige toepassing te hebben. De zaden van de kruisbeskomkommer Cucumis Myriocarpus bevatten namelijk een grote hoeveelheid urease, een enzym dat het uitharden van cement kan versnellen. Urease versnelt het neerslaan van calciumcarbonaat in cement, en wordt onder meer gebruikt om bodems te verstevigen. Dat gebeurt nu vooral door micro-organismen die het enzym maken op de bodem te spuiten. Het zuivere enzym werkt beter, omdat dit dieper door kan dringen, maar dat werd tot nu toe gewonnen uit sojabonen. Daarom zochten Australische onderzoekers naar een alternatieve bron, en vonden die in de kruisbeskomkommers. Het oogsten van de komkommers helpt bij de bestrijding van de plant, die schade veroorzaakt op landbouwgrond. De urease is bovendien goedkoper dan die uit soja. Gebruik van dit enzym geeft een sterke reductie van de kooldioxide-uitstoot van cement. Een artikel over deze nieuwe bron van urease verscheen in het tijdschrift Geotechnique. Een nieuwsbericht staat op de website van de University of South Australia.

Verder lezen →

Alabama geeft ingevroren embryo status van ongeboren kind

      Geen reacties op Alabama geeft ingevroren embryo status van ongeboren kind

Het hooggerechtshof van de Amerikaanse staat Alabama heeft een uitspraak gedaan die verstrekkende gevolgen kan hebben voor de vruchtbaarheidsbehandeling ivf. Een meerderheid van dit hof stelt dat onder de wet van deze staat een embryo dat ligt ingevroren bij een ivf-kliniek dezelfde status heeft als een ongeboren kind in de moederschoot.

De uitspraak is gedaan naar aanleiding van een rechtszaak die drie echtparen hadden aangespannen tegen een ivf-kliniek waar ze onder behandeling waren. Daar was een man de opslagruimte binnengegaan, waar hij enkele houders met embryo’s uit de vriezer haalde. Vervolgens liet hij ze vallen, wat de embryo’s niet overleefden. De ouders van de embryo’s spanden een zaak aan tegen de kliniek wegens ‘wrongful death of a minor’, maar een rechter oordeelde dat de ingevroren embryo’s geen persoon waren, maar een ‘bezit’.

Verder lezen →

Klimaatnieuws 16 februari: rijstvlees en hongerige ijsberen

      Geen reacties op Klimaatnieuws 16 februari: rijstvlees en hongerige ijsberen

Gisteren was de warmste 15 februari ooit gemeten – de recordreeks van 2023 lijkt ook in 2024 gewoon door te gaan. Gelukkig is er ook goed nieuws, over het meten van broeikassen en een groen ‘rijstvlees’. Helaas hebben ijsberen daar weinig aan, die dreigen te verhongeren door lange perioden zonder zee-ijs. Lees het in deze nieuwe klimaatnieuwsbrief.

Goed nieuws

Gravimetrische sensor voor broeikasgassen | Beeld KTU

14-2 Nieuwe sensoren maken meten broeikasgas eenvoudiger. Een team wetenschappers van de Kaunas University of Technology (KTU) in Litouwen heeft een op ultrasone technologie gebaseerde mini-sensor ontwikkeld om broeikasgassen als onder meer kooldioxide, methaan, zwaveldioxide en stikstofoxide te meten. Het is een zogeheten gravimetrische sensor, die de moleculen identificeert met behulp van zeer kleine, zeer snel trillende cellen. De trilling wordt beïnvloed door het gewicht van moleculen die aan de cellen binden, waardoor ze zijn waar te nemen. Volgens de uitvinders zijn hun sensoren gevoeliger en selectiever dan de bestaande elektrochemische sensoren. Bovendien gebruiken ze minder energie. Hierdoor is het mogelijk de luchtkwaliteit veel breder te meten en beter zicht te krijgen op de broeikasgassen die door menselijke activiteit worden uitgestoten. De sensor, die door een start-up op de markt wordt gebracht, is bekroond met de Sails of Europe 2023 award “For Investment in Innovation in Business”.

Verder lezen →

Wat embryo-modellen vertellen over ons mens-zijn

      Geen reacties op Wat embryo-modellen vertellen over ons mens-zijn

‘Hoe kan een enkele cel, de bevruchte eicel, uitgroeien tot dat wonder van het leven – een baby?’ Ontwikkelingsbioloog Janet Rossant stelt die vraag in een fascinerend artikel dat recente ontwikkelingen in embryo-onderzoek samenvat, en binnenkort verschijnt in het tijdschrift Developmental Biology.

Antwoorden op die fundamentele vraag zullen ons meer vertellen over wat ons als mensen definieert. En hoewel de embryo’s van andere zoogdieren sterk lijken om die van ons zijn er toch ook veel verschillen. Die verschillen betekenen dat, hoewel we veel kunnen leren van de embryo’s van ‘modeldieren’ als vliegen of muizen, alleen het menselijke embryo ons het hele verhaal kan vertellen.

Verder lezen →

Klimaatnieuws 9 februari: regen dankzij zonnepanelen en snelle smelt ijskap

      Geen reacties op Klimaatnieuws 9 februari: regen dankzij zonnepanelen en snelle smelt ijskap

De bodem bepaalt deels hoeveel broeikasgas er in de lucht aanwezig is. Twee onderzoeken in deze aflevering van klimaatnieuws laten zien dat micro-organismen daarin een belangrijke rol spelen. Daarnaast blijken zeer grote zonneparken als regenmakers te werken en zou de Antarctische ijskap heel snel kunnen smelten. Je leest het in deze klimaatnieuwsbrief.

Goed nieuws

2 GW zonnepark in de VAE

6-2 Zonnecentrale kan regen maken. In de woestijn van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) staan grote velden vol zonnepanelen. Die leveren niet alleen stroom, ze kunnen misschien zelfs bijdragen aan regenval in het doorgaans grotdroge gebied. Onderzoekers van de universiteit van Hohenheim (Dld) berekenden aan de hand van weermodellen dat een veld zwarte panelen van vijftien vierkante kilometer kan zorgen voor opwaartse stromingen, waardoor wolken ontstaan, meldt het wetenschappelijke tijdschrift Science. De lucht moet dan wel vochtig genoeg zijn, en de Perzische Golf zorgt daarvoor in de VAE. Een veld van twintig vierkante kilometer zou genoeg regenval kunnen veroorzaken om dertigduizend mensen een jaar lang van water te voorzien. Om deze berekeningen in de praktijk kunnen testen moeten de onderzoekers nog wel wachten op een zonnepark van deze omvang is aangelegd.

Verder lezen →

Corona-vaccinatie tijdens zwangerschap is veilig

      Geen reacties op Corona-vaccinatie tijdens zwangerschap is veilig

Coronavaccinatie tijdens de zwangerschap levert geen risico op voor het ongeboren kind. Ze bleken zelfs een kleinere kans op overlijden te hebben dan baby’s van ongevaccineerde moeders. Die conclusie trekken Zweedse en Noorse artsen na het bestuderen van de gegevens van bijna 200.000 baby’s die tijdens de pandemie zijn geboren.

In het onderzoek zijn gegevens gebruikt van alle kinderen die tussen juni 2021 tot en met januari 2023 geboren zijn. Bij iets minder dan de helft van de kinderen was de moeder tijdens de zwangerschap gevaccineerd tegen covid-19, met vaccins van Pfizer (ca 80 procent) of Moderna. De kans op overlijden was in de gevaccineerde groep half zo groot als in de ongevaccineerde groep.

De onderzoekers kunnen niet verklaren waar dit positieve effect vandaan komt. Het vaccin bereikt het kind niet, dus een rechtstreeks effect is uitgesloten. Wel bleken de kinderen van gevaccineerde moeders een iets lagere kans te hebben op een hersenbloeding of herseninfarct te hebben, maar ook dat kan het verschil in sterfte niet verklaren.

Het onderzoek laat volgens de artsen zien dat de corona-vaccins veilig zijn, wat ook nu nog belangrijk kan zijn omdat het virus nog steeds rondgaat. De studie is op 6 februari gepubliceerd in het medische tijdschrift JAMA.

Succesvolle gentherapie – en nu?

      Geen reacties op Succesvolle gentherapie – en nu?

Afgelopen week was een nieuwe behandeling voor angio-oedeem in het nieuws (Zie bijvoorbeeld bij de NOS). Bij deze erfelijke ziekte ontstaan er zwellingen in het lichaam, die erg pijnlijk kunnen zijn en zelfs dodelijk, als dit de luchtwegen betreft. Er zijn medicijnen die de zwellingen verminderen, maar patiënten kunnen alsnog een aantal aanvallen per maand krijgen.

Schematische weergave van het enzym kallikreïne | Beeld Wikimedia

Bij de nieuwe behandeling wordt een gen in de lever uitgeschakeld met de ‘genetische schaar’ Crispr-cas. Daardoor maakt de lever niet langer het enzym kallikreïne aan. Dit enzym activeert weer een ander eiwit dat belangrijk is bij het ontstaan van de zwellingen. Deze behandeling is éénmalig, experimenten bij proefdieren laten zien dat wanneer levercellen met een kapot geknipt kallikreïne-gen zich delen, de dochtercellen ook het defecte gen meekrijgen.

Observatieperiode

Patiënten en artsen zijn razend enthousiast, omdat de nieuwe behandeling het aantal aanvallen met pakweg 95 procent verminderd. De behandeling heeft ook nauwelijks bijwerkingen en bovendien hoeven de patiënten geen medicijnen meer te slikken. Ook zijn er meer ziekten die vermoedelijk op deze manier zijn aan te pakken.

Verder lezen →

Klimaatnieuws 2 februari: afgelaste skiwedstrijden en een supercondensator

      Geen reacties op Klimaatnieuws 2 februari: afgelaste skiwedstrijden en een supercondensator

Februari is de maand waarin veel mensen de Alpenpistes opzoeken. Maar die zijn al een tijdje akelig groen, en dat kun je niet los zien van klimaatverandering. Ook de droogte in het Amazonebekken van afgelopen jaar lijkt voor een belangrijk deel toe te schrijven aan klimaatverandering. Het goede nieuws is dat waterstof produceren op zee mogelijk lijkt, dat er een supercondensator kan worden gebouwd van nikkel-ijzer oxide en dat de stroomproductie in Europe snel groener wordt. Lees het onder de afbeelding!

Goed nieuws

De drijvende windturbine en de elektrolyser | Foto Lhyfe

26-1 Succesvolle test met waterstofproductie op zee. Het Europese bedrijf Lhyfe heeft een systeem getest dat op zee dat groene waterstof maakt met behulp van windenergie. Het bestaat een drijvende windmolen en een drijvend platform waarop een 1 MW elektrolyser water omzet in waterstof. Het grotendeels autonoom werkende systeem is na veertien maanden op zee in november terug naar een haven gebracht. Het bedrijf meldt op de eigen website dat de apparatuur deze periode, met daarin vijf stormen, zonder schade heeft overleefd. Het is de bedoeling om de productiecapaciteit op te schalen tot 10 en later 100 MW.

Verder lezen →