Hij was al aangekondigd, maar op 9 november verschijnt ‘Geboren, niet gemaakt. Reflecties op het levensbegin‘. Het tweede hoofdstuk is van mijn hand en gaat vooral over onderzoek naar en met embryo’s en stamcellen. Ook gaat het kort in op de verschillende opties die er nu zijn bij ‘reageerbuisbevruchting’ of IVF. De titel is ‘Technische ontwikkelingen rond het menselijke embryo’.
Het hoofdstuk geeft een korte beschrijving van wat er nu allemaal kan, maar de focus ligt vooral op wat er zou kunnen in de nabije toekomst, zoals het ‘drie-ouder embryo’ (om door het mitochondriale DNA veroorzaakte stofwisselingsziekten te voorkomen) of kiembaanmodificatie, het aanpassen van het DNA van een embryo. Beide technieken zijn inmiddels – buiten de reguliere wetenschappelijke orde om – toegepast. De resultaten zijn niet echt gepubliceerd, maar lijken nog niet geweldig te zijn. Over beide technieken loopt ook een brede maatschappelijke discussie (voor zover dat kan in Coronatijd), de #DNAdialoog.
Andere technieken lijken nog meer science fiction – al is de science soms verder dan je misschien zou denken. Wat te denken van ‘in vitro gametogenese’? Dit is het maken van geslachtscellen via bijvoorbeeld geïnduceerde pluripotente stamcellen (iPSC’s). Dat zijn gewone cellen, bijvoorbeeld bindweefselcellen uit de huid, die door een behandeling met enkele groeifactoren hun specialisatie kwijtraken en eigenschappen krijgen van bijna volledig ongespecialiseerde stamcellen. Bij muizen is het al gelukt om via deze route ei- en zaadcellen te verkrijgen, waarmee ook pups zijn verwekt.
(Mehmet Girgin / Federal Institute of Technology Lausanne)
Ook interessant zijn embryoïden, embryo-achtige structuren die uit stamcellen kunnen groeien, spontaan of gestuurd. Ze zijn niet levensvatbaar – al zouden we dat pas helemaal zeker weten wanneer we zouden onderzoeken of er een zwangerschap mee bereikt kan worden. En dat is ethisch natuurlijk niet verantwoord. Over de ethiek van deze embryo-achtige structuren verscheen onlangs een goed wetenschappelijk artikel.
Het hoofdstuk eindigt met een (soms wat speculatieve) discussie over wat dit betekent over de beschermwaardigheid van het beginnende menselijk leven. Die discussie is deels het gevolg van vragen van de anonieme reviewers (waarvoor dank), die mij uitdaagden hier wat verder in te gaan dan het wat algemenere slot van de eerste versie. Ik ben erg benieuwd wat de lezers hier van vinden!
De presentatie is in de Bergkerk in Amersfoort, maar zal vermoedelijk ook digitaal bijgewoond kunnen worden.
