Klimaatnieuws 6 september: schimmels, trage windturbines en kindersterfte

      Geen reacties op Klimaatnieuws 6 september: schimmels, trage windturbines en kindersterfte

Klimaatverandering heeft effect op allerlei ziekten. Voor veel ziektewekkers zijn hogere temperaturen gunstig, al blijkt nu een plantenschimmel juist niet goed tegen de warmte te kunnen. Maar zwangere vrouwen in Afrika ten zuiden van de Sahara hebben een grotere kans hun baby’tje te verliezen na een hittegolf. Dit en meer lees je in deze editie van mijn klimaatnieuws.

Goed nieuws

Avondkoekoeksbloem | Foto Marcel Hospers (CC BY-NC)

5-9 Plantenschimmel kan niet tegen warmte. Klimaatverandering lijkt gunstig te zijn voor allerlei ziekteverwekkers, die bijvoorbeeld op kunnen rukken naar noordelijker streken. Maar biologen van de Universiteit van Maryland (VS) hebben ontdekt dat een schimmel die parasiteert op de avondkoekoeksbloem juist minder goed tegen de warmte kan dan zijn gastheer. Bij temperaturen boven de 30 graden kan de schimmel niet meer goed groeien, terwijl de plant daar geen enkel probleem mee heeft. Die heeft dan minder last van de schimmelinfectie. Ook kan de schimmel bij zo’n hoge temperatuur minder goed planten infecteren. Hoewel hogere temperaturen vaak in het voordeel zijn van ziekteverwekkers zijn er dus ook uitzonderingen, melden de onderzoekers in het tijdschrift Ecology. Zie ook dit nieuwsbericht.

Verder lezen →

Klimaatnieuws 30 augustus: Meer kennis over ladende accu’s, zee-ijs en carbon capture

      Geen reacties op Klimaatnieuws 30 augustus: Meer kennis over ladende accu’s, zee-ijs en carbon capture

De zomer gaat nu langzaam over in herfst. De afgelopen weken waren overal op de wereld voorbeelden te zien van extreem weer, dat door de opwarming van het klimaat toeneemt. Na de zomerstop gaat deze klimaatnieuwsbrief daarom gewoon weer door. Nu met goed nieuws over de levensduur van accu’s, meer inzicht in de efficiëntie van zonneparken en een streepjescode voor verzuring van de oceanen.

Goed nieuws

Illustratie: Illustratie: SLAC, Stanford Univeristy

29-8 Eerste lading kan levensduur accu verlengen. Fabrikanten laden hun nieuwe lithium accu’s doorgaans langzaam op met een lage stroomsterkte. Dat zou voorkomen dat de accu beschadigd raakt. Maar nieuw onderzoek van de universiteit van Stanford (VS) laat zien dat juist snelladen met hoge stroom de werking van de accu’s verbetert: ze gaan 50 procent langer mee. Door het snelladen (dat dertig keer sneller is dan het huidige proces) verdwijnt een flinke hoeveelheid lithium van de positieve elektrode. Maar dit lithium vormt een beschermende laag rond de negatieve elektrode, waardoor deze beter beschermd is. Het netto resultaat is een langere levensduur. Dit kan van groot belang zijn voor accu’s in elektrische auto’s of als buffers in het stroomnet. Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Joule. Zie ook dit nieuwsbericht.

Verder lezen →

Klimaatnieuws 2 augustus: hoopvolle berichten in tijden van klimaatverandering

      Geen reacties op Klimaatnieuws 2 augustus: hoopvolle berichten in tijden van klimaatverandering

Het klimaat verandert, en de gevolgen zien we ook op onze vakantiebestemmingen. Maar deze laatste Klimaatnieuwsbrief voor mijn eigen vakantie heeft toch een hoopvolle insteek gekregen. Niet dat het allemaal wel meevalt, of dat oplossingen gemakkelijk zijn. Wel omdat zonder hoop de inzet om klimaatverandering aan te pakken al snel minder wordt. Laat je dus inspireren door onderzoek gericht op het verminderen van de CO2 uitstoot, en onderzoek dat gaat over aanpassing aan het ‘nieuwe normaal’. De volgende Klimaatnieuwsbrief verschijnt op 30 augustus.

Verlaging uitstoot broeikasgassen

Beeld Duke University

30-7 Methaan emissies aanpakken is effectief. Methaan is een sterk broeikasgas, maar slechts 2 procent van alle klimaatmaatregelen richt zich op dit gas. Wel ligt er een afspraak om de methaan emissies in 2030 met een derde te verminderen. Omdat methaan niet lang in de atmosfeer blijft, heeft verlaging van de concentratie snel effect. Een groep wetenschapper doet in het tijdschrift Frontiers in Science voorstellen om methaan-uitstoot aan te pakken. Zo’n aanpak moet op maat zijn: landen die veel olie of gas produceren moeten lekkages bij winning en transport zoveel mogelijk voorkomen. In andere landen zijn vuilnisbelten de grootste methaanproducent. En individuen kunnen hun ‘methaan-voetafdruk’ verkleinen door minder vlees en melkproducten te gebruiken. Zo’n aanpak kan zeker kosteneffectief zijn, aangezien een ton methaan voor tussen de 470 en 1700 US dollar aan schade oplevert, wat stijgt tot 7000 dollar als ook de negatieve gevolgen voor gezondheid worden meegerekend. Zie ook dit nieuwsbericht.

Verder lezen →

Klimaatnieuws 26 juli: kooi produceert waterstof, Robusta bestrijdt koffiecrisis en vluchtende bomen

      Geen reacties op Klimaatnieuws 26 juli: kooi produceert waterstof, Robusta bestrijdt koffiecrisis en vluchtende bomen

De klimaatcrisis bedreigt inmiddels ook onze koffieproductie: de Arabica-planten kunnen niet zo goed tegen de hitte. Maar gelukkig hebben we nog de Robusta, die zijn naam eer aandoet. Verder in deze editie van mijn klimaatnieuws onder meer betere klimaatmodellen, de koppeling van klimaat en biodiversiteit en de uitstoot van broeikasgas door opdrogende zoutmeren.

AI model voorspelt weer en klimaat

Goed nieuws

Water splitsen via fotokatalyse | Illustratie Kyriakos Stylianou

25-7 Moleculaire kooi produceert waterstof met licht. Wetenschappers van Oregon State University (VS) hebben een techniek ontwikkelt om water met behulp van zonlicht te splitsen in waterstof en zuurstof. Waterstofproductie gebeurt nu nog via onder meer elektrolyse. De onderzoekers gebruikten een moleculaire kooi van metalen verbonden via organische moleculen, een zogeheten metal-organic framework (MOF). Hierin vormen de metalen ruthenium oxide en titanium oxide samen met zwavel- en stikstofatomen een katalysator die de splitsing van water gemakkelijker laat verlopen. Zij stellen dat hun katalysator stabiel genoeg is voor een industriële toepassing. En hoewel ruthenium een duur metaal is, is er maar heel weinig van nodig. Een beschrijving van de katalysator is gepubliceerd in het tijdschrift Angewandte Chemie. Zie ook dit nieuwsbericht van Oregon State University.

Verder lezen →

ESA rapport over ruimtepuin: fatale kettingreactie blijft mogelijk

      Geen reacties op ESA rapport over ruimtepuin: fatale kettingreactie blijft mogelijk

Vorig jaar schreef ik voor het Nederlands dagblad een artikel over de risico’s van ruimtepuin – kapotte satellieten, resten van raketten enzovoorts. Er draait inmiddels zoveel puin in verschillende banen rond de aarde dat het een kwestie van tijd lijkt voordat er een fatale kettingreactie optreedt: een fragment dat een satelliet raakt, die dan in stukken valt die ook weer andere satellieten raken. Dit heet het Kesslersyndroom.

Visualisatie van ruimtepuin rond de aarde | Beeld ESA

De Europese ruimtevaartorganisatie ESA publiceert inmiddels ieder jaar een rapport over de stand van zaken. Het ESA Space Environment Report 2024 is net verschenen. Daarin staat te lezen dat er in 2023 meer satellieten dan ooit tevoren zijn gelanceerd. In veel gevallen is er bij de lancering rekening mee gehouden dat de satelliet na de verwachte levensduur in de atmosfeer terugvalt en verbrandt. Maar er zijn ook een flink aantal satellieten waar dat niet voor geldt. Bovendien gebruiken veel landen nog lanceersystemen waarvan bekend is dat ze onderdelen in de ruimte achterlaten. De ESA heeft zelf overigens een ‘zero debris’ richtlijn voor lanceringen.

Verder lezen →

Klimaatnieuws 19 juli: zonneparken, langere dagen en de verjaardag van het broeikaseffect

      Geen reacties op Klimaatnieuws 19 juli: zonneparken, langere dagen en de verjaardag van het broeikaseffect

Zonneparken hebben voor- en nadelen. Gelukkig blijkt dat erosie bij parken op hellingen eenvoudig is te voorkomen, en dat het aanbod aan daken voor zonnepanelen de komende jaren flink toeneemt. Minder rooskleurig is een enorm methaanlek dat door het Nederlandse Tropomi-instrument is gemeten, en de conclusie dat kooldioxide-opname door bossen in gevaar komt door ontbossing. Je leest het in deze aflevering van mijn klimaatnieuws.

Goed nieuws

Zonnepanelen op een helling, met een ‘grindgoot’ tussen de rijen | Foto Penn State University

18-7 Zonnepark op helling veroorzaakt niet meer erosie. In de VS worden hellingen gezien als een goed alternatief voor parken op vlakke grond, die beter geschikt is voor landbouw. Maar hoe gedraagt regenwater zich bij zonneparken op een steile helling? Een onderzoek van Penn State University (VS) laat zien dat er inderdaad meer vocht op de grond komt langs de onderrand van panelen, maar dat dit regenwater met kleine aanpassingen prima is op te vangen zonder dat er extra erosie ontstaat. Het is bijvoorbeeld mogelijk om grind te leggen langs die onderrand, waardoor water eenvoudig in de bodem zakt zonder die weg te spoelen. Ook is het mogelijk water af te voeren via een goot. Verder is het belangrijk om wat ruimte tussen rijen met panelen te houden, om water bij sterke regenval beter af te kunnen voeren. Het onderzoek is gepubliceerd in het Journal of Hydrology. Zie ook dit nieuwsbericht.

Verder lezen →

Klimaatnieuws 12 juli: groen vliegen, ijsblokkades door opwarming en planten-app

      Geen reacties op Klimaatnieuws 12 juli: groen vliegen, ijsblokkades door opwarming en planten-app

Het goede nieuws deze week is dat groen vliegen dichterbij lijkt te komen, en dat we met 10 miljard mensen binnen de grenzen van onze planeet kunnen blijven. Verder gaan watersporters de klimaatwetenschap helpen en blijkt een Noordelijke scheepvaartroute niet zo klimaatbestendig. Er is weer een gevarieerd aanbod van wetenschapsnieuws in deze aflevering van mijn klimaatnieuwsbrief!

Goed nieuws

Beeld Cranfield University

11-7 Vliegen op stroom of waterstof komt dichterbij. Deze week verschenen twee studies die groen vliegen efficiënter maken. In elektrische vliegtuigen moeten de accu’s bij start en landing een hoog vermogen afgeven. Dit is vooral lastig bij de landing, wanneer de accu’s bijna leeg zijn. Amerikaanse onderzoekers analyseerden deze accu’s en ontdekten dat vooral schade bij de kathode het afgegeven vermogen vermindert. Zij ontwikkelden een elektrolyt-vloeistof die deze schade kan voorkomen, wat elektrisch vliegen dichterbij brengt. Dit is gepubliceerd in het tijdschrift Joule. Zie ook dit nieuwsbericht. En in Zweden hebben wetenschappers van de Chalmers University of Technology berekend dat gewone vliegtuigen met aanpassingen op waterstof kunnen vliegen. Het gaat om een grote (maar lichte) tank voor vloeibaar waterstof, en een warmtewisselaar die delen van de motor koelt met de kou van het waterstof (wat de efficiënte verhoogt) en de koude brandstof voorverwarmt met hete uitlaatgassen. Zij verwachten dat er in 2028 commerciële vluchten op waterstof zullen zijn. Zie deze publicatie in Applied Thermal Engineering en dit nieuwsbericht.

Verder lezen →

Richtlijnen voor onderzoek met menselijke embryo-modellen

      Geen reacties op Richtlijnen voor onderzoek met menselijke embryo-modellen

Experimenten met menselijke embryo’s zijn aan strenge regels gebonden. Maar voor embryo-achtige structuren die zijn gekweekt uit menselijke stamcellen bestonden er nog geen regels, hoewel deze zogeheten ‘embryo-modellen’ steeds meer op een echt embryo gaan lijken. Het Verenigd Koninkrijk heeft nu als eerste land richtlijnen geformuleerd, die onder meer verbieden om deze structuren in een baarmoeder te implanteren. Maar de nieuwe regels zijn op basis van vrijwilligheid, en er is niet in vastgelegd hoe lang de embryo-modellen in een lab mogen worden gekweekt.

Het VK heeft een geschiedenis als het gaat om de regulering van embryo-onderzoek. In 1984 verscheen daar het ‘Warnock Report’ waarin is vastgelegd dat embryo’s niet langer dan veertien dagen in het laboratorium mogen worden gekweekt. Die regels waren nodig vanwege de opkomst van reageerbuisbevruchting (ivf), waarbij embryo’s in het lab ontstonden. Deze Britse regels zijn daarna de wereldwijde standaard geworden. De nieuwe richtlijnen voor embryo-modellen zullen dan ook wereldwijd met belangstelling worden bekeken.

Verder lezen →

Wat doen embryomodellen met ons beeld van het individu?

      Geen reacties op Wat doen embryomodellen met ons beeld van het individu?

Het lukt wetenschappers steeds beter om uit menselijke cellen structuren te kweken die sterk lijken op embryo’s. Daardoor kunnen ze ook steeds beter onderzoeken hoe een menselijk embryo van een paar weken ontstaat, zonder dat daar echte embryo’s voor nodig zijn. Maar wat zeggen die modellen over ons allemaal, als unieke individuen? Die vraag onderzoekt bio-ethicus Insoo Hyun in een artikel dat onlangs verscheen in het tijdschrift Cell.

Hyun beschrijft in zijn artikel dat het belangrijk is bepaalde filosofische categorieën van elkaar te onderscheiden. Op die manier is het verschil tussen de modellen en onszelf duidelijk te maken. Alleen levert dat onderscheid naar mijn idee ongewenste uitkomsten op. Hieronder schets ik eerst de ontwikkelingen in het embryo-onderzoek die vooraf gaan aan de vraag van Hyun. Daarna beschrijf ik kort zijn betoog en ik sluit af met mijn reactie.

Oprekken

Hoe ontstaan nieuwe mensen? Natuurlijk weten we in grote lijnen hoe een bevruchte eicel uitgroeit tot een baby. Maar de vroegste ontwikkeling van het embryo was voor de introductie van ‘reageerbuisbevruchting’ (IVF) nauwelijks bekend. Bij die behandeling vindt de bevruchting in een laboratorium plaats en moeten de embryo’s zich daar enkele dagen ontwikkelen, voordat ze in een baarmoeder worden geplaats. Hierdoor weten we inmiddels vrij goed hoe de eerste paar dagen van een menselijk embryo eruit zien.

Verder lezen →

Klimaatnieuws 5 juli: Drie-op-een-rij batterij, schimmels en kanker door opwarming

      Geen reacties op Klimaatnieuws 5 juli: Drie-op-een-rij batterij, schimmels en kanker door opwarming

Afgelopen week zagen we hoe Beryl, de vroegste categorie-4 tropische cycloon ooit, grote schade aanrichten in het Caraïbisch gebied. Extreem warm water in die regio zorgde ervoor dat een tropische storm in recordtijd uitgroeide tot een cycloon – en klimaatverandering speelt daarin natuurlijk een rol. Goed nieuws was er ook, over accu’s en gebruik van restwarmte. Lees meer in deze aflevering van mijn wekelijkse klimaatnieuwsbrief.

Goed nieuws

Eerste auteur Grayson Deysher | Foto David Baillot / UC San Diego Jacobs School of Engineering

3-7 Goedkope, schone en snel-ladende accu zonder lithium. Voor zowel elektrisch rijden als energieopslag zijn er steeds meer en steeds grotere accu’s nodig. Omdat lithium relatief schaars en duur is, is er veel belangstelling voor natrium-accu’s. Daarnaast staan ook solid-state accu’s in de belangstelling omdat ze veiliger zijn, en anode-vrije accu’s die milieuvriendelijker en goedkoper zijn. Amerikaanse wetenschappers van de universiteit van San Diego hebben nu een accu gebouwd die alle drie deze voordelen combineert. Volgens de onderzoekers brengt hun ontwerp solid-state natrium-accu’s dichterbij, en zij stellen dat hun ontwerp beter kan werken dan een klassieke lithium-accu. Een beschrijving van het – gepatenteerde – ontwerp is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Energy. Zie ook dit nieuwsbericht.

Verder lezen →