December is een maand om gezellig binnen te zitten. Maar buiten is er nog steeds klimaatverandering, en dat heeft gevolgen. Die kunnen we tegengaan met slimme uitvindingen en goed beleid, maar soms zijn de gevolgen veel groter dan we dachten. Kortom, ook in deze aflevering van mijn klimaatnieuws weer goed en minder goed nieuws, en iets er tussenin.
Goed nieuws
2-12 Methaanproductie van runderen halveert dankzij zeewier. Vee produceert zo’n 14 procent van alle broeikasgassen die in de atmosfeer terechtkomen. Het gaat vooral om methaan, dat ze via boeren en scheten uitstoten. Bij proeven met vleeskoeien die losliepen in een weide ontdekten Amerikaanse onderzoekers dat het bijvoeren van de dieren met zeewier de uitstoot van methaan kan halveren. Eerder was zo’n effect al gevonden bij dieren die op stal staan. Het zeewier supplement werd aangeboden in de weide, en de dieren kozen er zelf voor het te eten. Tests met andere supplementen die methaanproductie verminderen lieten juist slechte resultaten zien bij vrij grazende dieren. Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences. Zie ook dit nieuwsbericht.
5-12 Prototype van warmtepomp die werkt op magneten. Warmtepompen kunnen cv ketels op gas vervangen, maar hebben één groot nadeel: ze gebruiken koelmiddelen, die als ze vrijkomen werken als een broeikasgas. Amerikaanse ingenieurs hebben nu een warmtepomp gebouwd die in plaats van koelmiddel magneto-calorisch materiaal gebruikt. Dit materiaal kan koelen of verwarmen wanneer het wordt blootgesteld aan een wisselend magneetveld. De onderzoekers van het Ames National Laboratory gebruikten bestaande materialen om een zo klein mogelijke warmtepomp te bouwen. Het lukte hen een prototype te maken dat even zwaar is als een warmtepomp met een compressor en koelmiddel. Het idee is dat een gelijk gewicht ook gelijke kosten voor de productie oplevert. Een beschrijving van dit prototype is gepubliceerd in het tijdschrift Applied Energy. Zie ook dit nieuwsbericht.
Tussen goed en minder goed
5-12 Waarom reflecteert de aarde minder zonlicht? Het jaar 2023 brak allerlei warmterecords. Daar zijn verschillende verklaringen voor, zoals onder meer het oceaanfenomeen El Niño en de stijgende concentratie broeikasgassen. Maar wanneer al die effecten opgeteld werden, bleef er nog zo’n 0,2 graad aan opwarming onverklaard. Onderzoekers van het Helmholtz Centre for Polar and Marine Research aan het Duitse Alfred Wegener Instituut denken nu de verklaring te hebben: een afname van lage bewolking boven de oceanen. Die bewolking reflecteert zonlicht, en vermindert zo de opwarming. En in tegenstelling tot bewolking hoog in de atmosfeer houdt de lage bewolking nauwelijks warmte vast. De afname is deels te verklaren door minder luchtvervuiling, die dienst doet als condensatiekernen en zo wolkenvorming stimuleert. Maar daarnaast lijkt de opwarming van de aarde ook direct te zorgen voor minder wolken. Als dat klopt, is het slecht nieuws omdat de opwarming zichzelf dan zou versterken. Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Science. Zie ook dit nieuwsbericht. I
3-12 Kritiek op term ‘kantelpunt’ in klimaatdiscussie. Rond de opwarming van het klimaat wordt vaak het term ‘tipping point’ (kantelpunt) gebruikt, als omschrijving van een plotselinge, soms onvoorspelbare verandering die optreedt als bepaalde grenzen zijn overschreden. Voorbeelden zijn het stilvallen van de Noord Atlantische golfstroom door zoet smeltwater van de Groenlandse ijskap of het massaal afsterven van koraal bij een bepaalde watertemperatuur. In een artikel in Nature Climate Change stelt een groep wetenschappers dat deze term niet goed gedefinieerd is, en ook niet effectief is in het activeren van mensen om maatregelen te nemen die klimaatverandering tegen gaan. De ‘kantelpunten’ zijn doorgaans tamelijk vaag en kunnen tot een ‘vals alarm’ leiden, wat slecht is voor het vertrouwen in klimaatwetenschap. Sociaalwetenschappelijk onderzoek laat zien dat het aanwijzen van concrete ‘focus punten’, zoals de toename van bosbranden of hittegolven, veel effectiever is om mensen te mobiliseren. Zie ook dit nieuwsbericht.
Minder goed nieuws
5-12 Klimaatverandering bedreigt voedselzekerheid. De landbouw heeft nu al te maken met de gevolgen van klimaatverandering zoals extreem weer, van hittegolven tot overvloedige regen. Die zijn niet alleen slecht voor de groei van gewassen, ze vergoten ook de kans op plantenziekten en ze kunnen de voedingswaarde van een gewas verminderen. Maar de aanpassing van gewassen aan de nieuwe omstandigheden gaat niet snel genoeg, concludeert een groep plantenwetenschappers in een artikel dat is verschenen in Trends in Plant Science. Volgens de wetenschappers is het nodig om meer te investeren in gewasverbetering – nu gaat slechts 4 procent van het geld bedoeld voor bestrijding van klimaatverandering naar de landbouw. Wetenschapper en boeren moeten ook nauwer samenwerken, en consumenten moeten meer vertrouwen krijgen in nieuwe landbouwtechnologieën. Het artikel is een uitvloeisel van een congres over de weerbaarheid van planten voor klimaatverandering dat eerder dit jaar plaatsvond. Zie ook dit nieuwsbericht.
3-12 Kust van Alaska kalft sneller af dan gedacht. Dat er land verloren gaat langs de kust van Alaska is al zeker 75 jaar bekend. Maar een nieuw onderzoek dat is gepubliceerd in het tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences laat zien dat dit afkalven versnelt door de combinatie van zeespiegelstijging, dooi van permafrost en erosie. Hoewel de effecten van elk van deze drie factoren bekend zijn, blijkt de combinatie veel meer schade aan te richten. Door het ontdooien van permafrost daalt de bodem, waardoor zeespiegelstijging een veel groter effect heeft op de kustlijn. Volgens de onderzoekers is het belangrijk dat bewoners van de kustregio hier rekening mee houden. Zie ook dit nieuwsbericht. Naast deze zorgwekkende publicatie verscheen er ook een rapport dat de gevolgen van klimaatverandering voor Alaska in kaart brengt, een update van een eerdere versie uit 2019. Ook dit rapport waarschuwt voor de gevolgen die klimaatverandering zal hebben voor de bewoners.
Het maken van deze nieuwsbrief kost mij iets meer dan een halve werkdag. Een donatie is daarom altijd welkom, via Paypal. Geen Paypal? Neem dan even contact op.
Sinds 1995 ben ik actief in wetenschapsjournalistiek en -communicatie. Daarnaast geef ik workshops over het schrijven van wetenschappelijke subsidieaanvragen, redigeer ik zulke aanvragen en schrijf ik teksten over complexe technische/wetenschappelijke materie. Kijk voor meer informatie elders op deze site, of neem direct contact op via rene@scidutch.nl!
