Vorige week schreef ik over de impact van orkaan Helene, inmiddels is ook orkaan Milton over Florida getrokken. Dankzij het warme water in de golf van Mexico kon Milton in recordtijd uitgroeien van een storm tot een categorie 5 orkaan, en klimaatverandering speelt hierin een rol. Het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen is de enige echte remedie hiervoor. Maar naast technische oplossingen zijn er ook goede economische en politieke keuzes nodig. Daarover meer in deze aflevering van mijn klimaatnieuws.
Goed nieuws
8-10 Aftappen aardwarmte op grote diepte mogelijk. Geothermie (aardwarmte) is een aantrekkelijke energiebron. De warmte neemt toe met de diepte, maar het was de vraag of het mogelijk is de warmte van super heet gesteente (van boven de 375 graden) af te tappen. Dit aftappen gebeurt door water in warm gesteente te injecteren om het vervolgens weer op te pompen. Maar het superhete gesteente ligt erg diep, zodat het ook onder een hoge druk staat. Bij die condities wordt gesteente zacht en ‘kneedbaar’, en daardoor was het onzeker of er wel genoeg spleten en scheuren in zouden zitten om water door te laten. Onderzoekers van de Ecole Polytechnique Fédéral de Lausanne (Zwitserland) hebben daarom een opstelling gebouwd waarin ze deze omstandigheden kunnen nabootsen. Hun experimenten (en aanvullende simulaties) laten zien dat op de grens van hard en kneedbaar gesteente voldoende scheuren aanwezig zijn om water door te laten. Dat opent de weg naar het winnen van dit soort aardwarmte, die kan zorgen voor grote hoeveelheden groene energie. Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Nature Communications. Zie ook dit nieuwsbericht.
8-10 Drinkwaterproductie op zonnestroom zonder accu’s. Verzilting van grondwater is een van de gevolgen van klimaatverandering. Ontziltingsinstallaties kunnen werken op zonnestroom, maar de zonkracht is doorgaans variabel. Daarom hebben ze accu’s als buffer, zodat het systeem toch continu kan draaien. Wetenschappers van het Massachusetts Institute of Technology (VS) hebben nu een installatie gebouwd die zonder accu’s kan werken. Het ontzilten gebeurt doorgaans met omgekeerde osmose, maar daarvoor is een stabiele stroomvoorziening nodig. In het nieuwe systeem is elektrodialyse gebruikt, waarbij een elektrisch veld de zout-ionen uit het water verwijdert. Dit kan met een variabele snelheid. De onderzoekers ontwierpen een besturingssysteem dat de zonkracht drie tot vijf keer per seconde meet, en voortdurend de productie aanpast aan de beschikbare stroom. Het systeem is zes maanden getest, met een watervolume dat voldoende is voor een gemeenschap met ongeveer drieduizend personen. Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Nature Water. Zie ook dit nieuwsbericht.
Tussen goed en minder goed
11-10 ‘Zee-sneeuw’ valt trager dan gedacht, oceanen slaan minder koolstof op. De oceanen nemen ongeveer een derde van het door menselijke activiteit geproduceerde kooldioxide op. De koolstof wordt naar de oceaanbodem gebracht door de ‘biologische pomp’: afgestorven plankton of bacteriën zakt naar de bodem, waar het al snel enkele duizenden jaren blijft liggen, net als de poep van zeedieren. Die zinkende deeltjes wordt ‘zee-sneeuw’ genoemd. Maar een nieuw onderzoek van Stanford University (VS) laat zien dat deze sneeuw veel trager valt dan gedacht. Onderzoek met een speciale microscoop, waarmee het mogelijk is op een onderzoeksschip de valsnelheid van verse monsters te bestuderen, laat zien dat veel deeltjes bedekt zijn met een slijmlaag die als een parachute achter het deeltje aan sleept. Hierdoor blijven de deeltjes twee keer langer dan gedacht in de bovenste 100 meter van de oceaan – een regio waarin de koolstof opgenomen kan worden door andere organismen, die dan minder koolstof uit de atmosfeer nodig hebben. Door deze ‘recycling’ slaan de oceanen minder koolstof op dan tot nu toe werd gedacht, al melden de onderzoekers dat zij ook processen hebben gezien die de opslag versnellen. Hun resultaten zijn gepubliceerd in het tijdschrift Science. Zie ook dit nieuwsbericht.
8-10 Circulaire economie vraagt om balans. Een circulaire (bio)economie zou veel problemen met milieu en klimaat kunnen oplossen. Maar naast allerlei technische innovaties is daarvoor ook een werkbaar economisch model voor nodig, stellen onderzoekers van de University of Illinois in Urbana-Champaign (VS). Het terugdringen van afval is bijvoorbeeld belangrijk, maar ook kostbaar. De vraag is dus vooral hoeveel afval er nog acceptabel is om milieudoelen te halen zonder extreme kosten. Ook een belasting op koolstof-uitstoot zorgt voor hogere prijzen. Het is daarom belangrijk ervoor te zorgen dat die kosten eerlijk verdeeld worden. Verder moeten boeren beschermd worden tegen het hogere risico van milieu- en klimaatvriendelijk werken. Dit vraagt om maatregelen van overheden, en goede voorlichting van consumenten. In een publicatie die is verschenen in Communications Earth and Environment presenteren de onderzoekers een raamwerk voor zo’n circulaire economie. Zie ook dit nieuwsbericht.
Minder goed nieuws
10-10 Klimaatverandering kan uitstoot methaan in Amazone-regio vergroten. De wetlands in de Amazone-regio, die ongeveer de helft van het jaar onder water staan, produceren een grote hoeveelheid methaan, een sterk broeikasgas. Daar staat tegenover dat hoger gelegen gebieden juist methaan opnemen. Maar volgens onderzoekers van de universiteit van São Paulo (Brazilië) zal klimaatverandering de balans tussen productie en opname verstoren. Door toenemende droogte kan het hoogland tot wel 70 procent minder methaan opnemen. In de wetlands neemt de hoeveelheid methaan producerende bacteriën toe bij meer regen, al hebben metingen nog niet aangetoond dat er ook meer methaan wordt geproduceerd. Maar de balans slaat door naar een hogere uitstoot van methaan bij verdergaande klimaatverandering. Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Environmental microbiome. Zie ook dit nieuwsbericht.
9-10 Smelt van permafrost vergroot erosie door Arctische rivieren. In de noordelijke poolregio is een deel van de bodem min of meer permanent bevroren. Maar klimaatverandering zorgt voor dooi van deze permafrost. Amerikaanse wetenschappers hebben de invloed van dooi op de erosie van rivierbeddingen onderzocht, en de uitkomst was zorgwekkend: de toegenomen erosie kan ervoor zorgen dat rivieren tussen de 30 en 100 procent sneller ‘migreren’. Door het eroderen van de bedding kunnen rivieren zich namelijk verplaatsen. Aangezien ruim vier op de tien nederzettingen in de Antarctische regio op pakweg een kilometer van een rivier is gebouwd, kan dit gevolgen hebben voor de infrastructuur. Ook zal door erosie de stroomsnelheid toenemen, wat de afvoer van koolstof uit de bodem versnelt. Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Nature. Zie ook dit nieuwsbericht.
Uitsmijter
Wie ook maar een beetje geïnteresseerd is in klimaatnieuws heeft natuurlijk gehoord van het 2024 State of the Climate Report, een soort ‘klimaat-dashbord’ met 35 verschillende metertjes dat jaarlijks verschijnt voor de internationale COP klimaatconferentie in november. Maar voor wie alleen de krantenberichten erover heeft gelezen hier ook nog even een link naar de volledige publicatie in BioScience.
Sinds 1995 ben ik actief in wetenschapsjournalistiek en -communicatie. Daarnaast geef ik workshops over het schrijven van wetenschappelijke subsidieaanvragen, redigeer ik zulke aanvragen en schrijf ik teksten over complexe technische/wetenschappelijke materie. Kijk voor meer informatie elders op deze site, of neem direct contact op via rene@scidutch.nl!
