De afgelopen maanden hebben we aardig wat voorbeelden van extreme regenval kunnen zien. Dat past bij een opwarmend klimaat: uit warmere oceanen verdampt meer water en warmere lucht kan meer waterdamp bevatten, wat allebei zorgt voor zwaardere regenbuien. Maar ook natuurbranden door extreme droogte nemen toe. Klimaatverandering is maar al te echt en we ondervinden er nu al de gevolgen van. Je leest er meer over in deze aflevering van mijn wekelijkse klimaatnieuws.
Goed nieuws
27-6 Eenvoudig koelen en verwarmen via filteren stralingswarmte. Hoe houden we onze huizen koel in warme tijden? Die vraag is belangrijk voor klimaatadaptatie. Volgens ingenieurs van de Amerikaanse Princeton University zijn veelgebruikte materialen polypropyleen een deel van de oplossing. Huizen nemen warmte uit direct zonlicht op via infrarode straling. Door daken wit te schilderen kaatst de warmtestraling terug en blijft een huis koel. Maar muren en ramen ontvangen vooral indirecte straling, afkomstig van de grond en van andere huizen. Deze warmtestraling beslaat een brede band van het infrarode spectrum, terwijl de directe zonnestraling een veel smaller deel vormt. Materiaal dat deze breedband straling blokkeert voorkomt dan opwarming. Voorbeelden hiervan zijn veelgebruikte materialeb zoals polypropyleen of polyvinyl-fluoride. In het tijdschrift Cell Reports Physical Science laten de onderzoekers zien dat dit soort materiaal het energieverbruik van de huizen (voor verwarmen en koelen) flink doet afnemen. Zie ook dit nieuwsbericht.
26-6 Plantaardige vleesvervangers gezond, meer onderzoek nodig. De productie van vlees zorgt voor een flinke uitstoot van broeikasgassen. Vlees in het dieet vervangen door plantaardige alternatieven is daarom goed voor het klimaat. Een literatuuroverzicht, gepubliceerd in het Canadian Journal of Cardiology door wetenschappers van de University of British Columbia in Vancouver (Canada) laat zien plantaardige vleesvervangers ook nog eens goed zjin voor het hart. Voor het overzicht is teruggekeken naar publicaties over vleesvervangers tussen 1970 en 2023. Er zijn veel verschillende vleesvervangers zijn onderzocht, en het beeld is dat zij in het algemeen een gezonder ‘voedingsprofiel’ hebben, dat minder risico op hart- en vaatziekten voorspelt dan vlees. Wel is het uitkijken voor vleesvervangers met te veel zout, of veel onverzadigde vetten. De onderzoekers merken bovendien op dat er nauwelijks onderzoek is gedaan naar het effect van een vegetarisch dieet op het risico voor hart- en vaatziekten. Zie ook dit nieuwsbericht.
Tussen goed en minder goed
25-6 Hoe is grondstoffengebruik voor elektrificatie te beheersen? Om de uitstoot van broeikasgassen door het verkeer terug te dringen is het nodig auto’s met brandstofmotor te vervangen door elektrische auto’s. Maar de batterijen van die vervoersmiddelen vragen nogal wat grondstoffen. In een artikel dat verscheen in het tijdschrift Resources, Conservation and Recycling hebben onderzoekers van Ritsumeikan University (Japan) dit grondstoffengebruik in kaart gebracht voor verschillende scenario’s. Ze merken op dat bij eerdere berekeningen de vervanging van het batterijpakket in een elektrische auto (na pakweg zeven jaar) meestal niet is meegerekend. Wanneer de uitstoot naar nul moet in 2060 zal het gebruik van grondstoffen twee tot drie keer groter zijn dan het nu is. Om dat gebruik terug te dringen zijn carpoolen en recycling van oude batterijen het meest effectief, elk goed voor tussen de 30 en 40 procent. Ook het omschakelen op vaste stof batterijen, momenteel nog in ontwikkeling, zorgt voor minder grondstoffen. Zie ook dit nieuwsbericht.
25-6 Meer klimaatactie door kennis over gezondheidseffecten. Mensen die wetenschappelijke studies die wijzen op negatieve gezondheidseffecten van klimaatverandering accepteren zijn meer bereid om actie voor het klimaat te ondernemen. Het gaat dan om bijvoorbeeld de toename van infectieziekten, of effecten op de voedselvoorziening. Deze mensen steunen bijvoorbeeld vaker maatregelen zoals een CO2-heffing voor bedrijven. Die conclusie trekken onderzoekers van de universiteit van Pennsylvania (VS) in een artikel dat verscheen in het Journal of Health Communication. Het maakt daarbij niet uit wat deze mensen denken over de oorzaken van klimaatverandering. Het onderzoek laat zien dat bij communicatie over klimaatverandering het benoemen van de gezondheidsrisico’s belangrijk is. Zie ook dit nieuwsbericht.
Minder goed nieuws
25-6 Meer erosie bij snelle opwarming klimaat. Ongeveer 56 miljoen jaar geleden steeg de gemiddelde temperatuur met 5 tot 8 graden in een periode van 20.000 jaar. Geologen bestuderen dit Paleocene-Eocene Thermal Maximum om meer te leren over de gevolgen van klimaatverandering. Onderzoekers van de universiteit van Genève (Zwitserland) deden dit door kleine korreltjes van calciet te bestuderen, die zijn ontstaan rond de wortels van planten. Dat deden ze in de Pyreneeën, die 56 miljoen jaar geleden de zeebodem vormden. Door te bepalen hoeveel calciet-korrels er in de oude zee waren gestroomd konden ze de snelheid van erosie op het land meten. Die bleek door de opwarming vier keer zo hoog te zijn geworden, vermoedelijk door een toename in zware regenbuien en rivieren die buiten hun oevers traden. Dit fenomeen speelde destijds in de hele wereld, aldus de onderzoekers. Bij de huidige opwarming zullen we hier ook rekening mee moeten houden, bijvoorbeeld door maatregelen tegen erosie te nemen. Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Geology. Zie ook dit nieuwsbericht.
24-6 Toename extreme natuurbranden door klimaatverandering. Het is logisch te denken dat een warmer klimaat zorgt voor meer natuurbranden. Toch was er nog geen goed overzicht van de wereldwijde trends in natuurbranden. Onderzoekers van de University of Tasmania (Australië) hebben satellietgegevens gebruikt om het aantal natuurbranden tussen 2003 en 2023 te tellen. Hun conclusie is dat de frequentie van extreme natuurbranden in 2023 maar liefst 2,2 maal hoger was dan in 2003. De zes meest extreme branden vonden plaats in de laatste zeven jaar van de waarnemingen. Hun conclusie is dan ook dat, hoewel het oppervlak dat jaarlijks door brand wordt getroffen daalt, het aantal en de intensiteit van branden juist toeneemt, vooral in naaldbossen in noordelijke en gematigde streken. Dat heeft gevolgen voor de mensen die daar wonen, maar ook voor de opslag van kooldioxide door de bossen. Het onderzoek is gepubliceerd in Nature Ecology & Evolution. Zie ook dit nieuwsbericht.
Uitsmijter
25-6 Buitenaards leven zoeken via broeikasgassen.
Volgens astrobiologen van de University of California Riverside zouden we beschavingen op planeten buiten ons zonnestelsel kunnen herkennen aan kunstmatige broeikasgassen, zoals methaan of ethaan met een gekoppeld fluoratoom. Zulke verbindingen zijn zelfs in kleine hoeveelheden goed op te sporen met telescopen. Ze zouden in de atmosfeer gebracht kunnen worden om bijvoorbeeld een ijstijd af te wenden, of om een buurplaneet die te koud is bewoonbaar te maken. De wetenschappers presenteren hun ideeën in het tijdschrift The Astrophysical Journal. De onderzoekers bepaalden of deze stoffen in lage concentratie zouden zijn te zien via een simulatie van het Trappist-planetenstelsel, dat zeer intensief bestudeerd is. Ze denken dat in sommige gevallen detectie al mogelijk is met de James Webb Ruimtetelescoop, of het Europese Life (Large interferometer for exoplanets) project, dat nog volop in ontwikkeling is. Zie ook dit nieuwsbericht.
