Het is vandaag ‘Show your stripes’ dag! Ik kwam daar bij toeval achter, het is een initiatief van de universiteit van Reading (VK). Zij maakten een webpagina waarmee je de opwarming in je eigen woonplaats zichtbaar kunt maken via de befaamde gekleurde streepjescode. En vandaag, op de langste dag van het jaar, is het een goed moment om dat te tonen. Dus staat de streepjescode van Zwolle (Kampen was niet beschikbaar) boven deze editie van mijn wekelijkse klimaatnieuwsbrief!
Goed nieuws
18-6 Gerecycled staal zonder koper. De productie van één ton staal levert een uitstoot van twee ton kooldioxide op. Veel daarvan komt vrij bij het omzetten van ijzererts in staal met behulp van koolstof. Het recyclen van staal zou de uitstoot daarom kunnen terugbrengen, maar die techniek kent een groot probleem: het oude staal is vaak vervuild met koper, en te veel koper in het staal tast de structuur aan. Daarom is gerecycled staal alleen geschikt voor laagwaardige toepassingen. Onderzoekers van de universiteit van Toronto hebben hier iets op gevonden. Zij ontwikkelden een elektrochemisch proces dat koper verwijdert uit gesmolten staal met behulp van oxysulfide. Door stroom op het gesmolten staal te zetten reageert koper met het oxysulfide, waarbij dit van het staal wordt gescheiden. De onderzoekers willen dit proces ook inzetten om tin te verwijderen, waardoor gerecycled staal een veel betere kwaliteit krijgt. Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Resources Conservation and Recycling. Zie ook dit nieuwsbericht van de universiteit van Toronto.
19-6 Proeffabriek maakt circulair cement zonder CO2 uitstoot. Het is al vaker genoemd in deze nieuwsbrief: de productie van cement en beton is wereldwijd een belangrijke bron van broeikasgassen. Het gaat om 6 tot 9 procent van de totale door mensen veroorzaakte uitstoot. Onderzoekers van het Karlsruhe Institute of Technology (KIT) hebben een kleine proeffabriek opgezet waarin zij oud beton omzetten in nieuw halffabricaat-beton (klinker) zonder dat er kooldioxide vrijkomt. Normaal gesproken wordt klinker gemaakt door kalksteen, klei en schalie sterk te verhitten (ca 1400 graden). In het nieuwe proces wordt vermalen beton met maar heel weinig toegevoegd kalksteen omgezet in klinker door elektrische verhitting tot 1000 graden. Dit gebeurt met groene stroom, en vrijkomende kooldioxide wordt afgevangen in gebruikt voor het uitharden van carbonaat in het mengsel. Ook restwarmte van de reacties wordt hergebruikt. Een beschrijving van de proeffabriek is te vinden op de KIT-website.
Tussen goed en minder goed
19-6 Meeste gas Nordstream nog steeds in zee. Bij de explosie van de Nord Stream 2 gasleiding in september 2022 kwam maximaal zo’n 50.000 ton methaan vrij. Dit methaan is een sterk broeikasgas. De ontsnapte hoeveelheid is gelijk aan de jaarlijkse kooldioxide-uitstoot van bijna driehonderdduizend auto’s. Maar het goede nieuws is dat het meeste methaan niet uit de zee is ontsnapt, melden onderzoekers van de universiteit van Gothenburg in het tijdschrift Scientific Reports. Methaan lost goed op in water, en omdat de zeewater in lagen met verschillende temperatuur is verdeeld, bleef het methaan uit de pijplijn grotendeels in de onderste regionen. Daar zal het door bacteriën worden afgebroken, net als methaan dat bij ontbinding van organisch materiaal in de zee ontstaat. Of al dit extra methaan gevolgen zal hebben voor het zeeleven in de Baltische zee is nog onduidelijk. Zie ook dit nieuwsbericht.
20-6 Parkieten als kanaries in de kolenmijn. Door klimaatverandering verschuiven de leefgebieden van planten en dieren. Eén groep die hier van profiteert zijn de parkieten en papegaaien. In Amsterdamse parken komen die al veel langer voor, en recent onderzoek laat zien dat ze inmiddels ook in Polen gevestigd zijn. Onderzoekers van de University of Zielona Góra hebben meldingen van deze vogels op sociale media bijgehouden. Zij vonden tussen oktober 2018 en juni 2021 maar liefst 2675 meldingen, verdeeld over 49 soorten. De meest voorkomende soorten waren de valkparkiet en de halsbandparkiet (samen goed voor 1846 meldingen). Klimaatverandering maakt het voor deze dieren eenvoudiger om zich in het wild te handhaven, bijvoorbeeld omdat strenge winters minder vaak voorkomen. Hun aanwezigheid in steden is dan ook een teken van een veranderend klimaat. De waarnemingen van de parkieten zijn gepubliceerd in het tijdschrift Plos ONE.
Minder goed nieuws
17-6 Slechtere kwaliteit grondwater door opwarming. De opwarming van de aarde treft niet alleen het land en de oceanen, ook het grondwater wordt er warmer door. En dat kan gevolgen hebben voor de kwaliteit, schrijven onderzoekers van het Karlsruhe Institute of Technology (KIT) in het tijdschrift Nature Geoscience. Zij berekende dat aan het eind van deze eeuw grondwater zo’n 2,5 tot 3,5 graden warmer kan zijn. Zo’n 100 tot bijna 600 miljoen mensen kunnen dan afhankelijk zijn van grondwater dat volgens de huidige regels te warm is. Momenteel geldt dat overigens al voor ongeveer 30 miljoen mensen. In warm water lossen meer giftige stoffen als arseen of mangaan op. Daarnaast kan bijvoorbeeld de legionella bacterie zich goed vermenigvuldigen in warm grondwater. Daarnaast zouden door grondwater gevoede rivieren ook warmer worden, wat slecht is voor de voortplanting van bijvoorbeeld zalm. Zie ook dit nieuwsbericht van het KIT.
17-6 Bosbranden slecht voor gezondheid. Het aantal natuurbranden neemt toe door klimaatverandering. Het Canadian Medical Association Journal geeft daarom een overzicht van de gezondheidsrisico’s voor mensen. Het inademen van rook levert verschillende problemen op, zoals astma klachten of hartproblemen. De rook is gevaarlijker dan veel ‘gewone’ luchtvervuiling, en kan effect hebben tot wel duizend kilometer van de brandhaard. Hulpdiensten zouden bij waarschuwingen een gestandaardiseerd systeem moeten gebruiken, de Air Quality Health Index, waarbij op een schaal van 1 tot 10 alles boven de 7 gevaarlijk is voor kwetsbare groepen. Binnenblijven is een effectieve manier om de rook te ontlopen, N95 mondmaskers zijn effectief voor wie toch naar buiten moet. Bij het artikel zijn verwijzingen naar de medische literatuur opgenomen over de genoemde risico’s.
Uitsmijter
Wat zijn de gevolgen van klimaatverandering voor jouw woonplaats? Onderzoekers van de universiteit van Maryland (VS) maken dat binnen het programma Future Urban Climates inzichtelijk met een webtool (er wordt nog aan een app gebouwd) waarmee je kunt zien welke stad het klimaat heeft dat jouw woonplaats over zestig jaar zal hebben. Voor Amsterdam komt er een stadje in de buurt van Bordeaux uit.
Sinds 1995 ben ik actief in wetenschapsjournalistiek en -communicatie. Daarnaast geef ik workshops over het schrijven van wetenschappelijke subsidieaanvragen, redigeer ik zulke aanvragen en schrijf ik teksten over complexe technische/wetenschappelijke materie. Kijk voor meer informatie elders op deze site, of neem direct contact op via rene@scidutch.nl!
