Na een paar koude dagen is het weer ‘nieuwerwets’ warm. Eerder is al voorspeld dat 2024 nog warmer zal zijn dan het recordjaar 2023. Wat is er aan te doen? Er komen steeds meer groene alternatieven, maar ook steeds meer verontrustende berichten. En onlangs vertelden een poolonderzoeker geëmotioneerd over zijn ervaringen op Spitsbergen. Lees dit en meer in deze nieuwe aflevering van mijn klimaatnieuws, onder de afbeelding .
Goed nieuws
23-1 Elektrisch vliegtuigje goed voor het klimaat. Een tweepersoons elektrisch vliegtuigje stoot tot 60 procent minder broeikasgas uit dan een vergelijkbaar gewoon vliegtuig. Wel is de milieudruk van de mineralen die nodig zijn voor de accu nog hoog. Dat blijkt uit een levenscyclusanalyse die is gemaakt door de Chalmers University of Technology in Zweden. De analyse loopt van de winning van grondstoffen voor het vliegtuig (de Pipistrel Alpha Electro) tot aan het eind van de levensduur, na zo’n vierduizend vlieguren. De productie van het elektrische vliegtuig zorgt voor een hogere uitstoot van broeikasgas dan de productie van een vergelijkbaar toestel op fossiele brandstof. Maar na duizend vlieguren (op een levensduur van 4000 uur) is de uitstoot van de Alpha Electro lager. Wel is het gebruik van zeldzame mineralen door de accu 50 procent hoger. Een langere levensduur (of een hogere capaciteit) zou dat kunnen compenseren. De analyse is gepubliceerd The International Journal of Life Cycle Assessment. Een nieuwsbericht is hier te lezen.
24-1 Staal uit afval aluminiumproductie. ‘Rode modder’ is een afvalproduct van dat ontstaat bij de productie van aluminium uit bauxiet. Jaarlijks produceren we 180 miljoen ton van deze vervuilende stof. Duitse onderzoekers hebben een manier gevonden om dit gevaarlijke afval te gebruiken als grondstof voor ijzer en staal. Zij behandelen de rode modder met een waterstof-houdend plasma, waarmee ijzer uit de rode modder wordt gesmolten. De waterstof zorgt ervoor dat ijzeroxide wordt omgezet in ijzer dat geschikt is voor de productie van staal. Op die manier is groen staal te maken met behulp van afval. Het proces is donderdag beschreven in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.
Tussen goed en minder goed
21-1 Poolonderzoeker deelt ervaring in Buitenhof. Bioloog Maarten Loonen (Rijksuniversiteit Groningen) bezoekt al zo’n dertig jaar de poolregio. Hij ging erheen om de ganzenpopulatie op Spitsbergen te volgen, maar zag de laatste jaren vooral de enorme gevolgen van klimaatverandering: gletsjers die zich honderden meters per jaar terugtrekken, ijsberen die geen zee-ijs meer kunnen bereiken en daarom op het eiland blijven hangen, en tal van andere gevolgen voor het ecosysteem. De winters zijn op Spitsbergen inmiddels zes graden warmer, de zomers twee graden. In Buitenhof van 21 januari vertelde Loonen over zijn ervaring, en over de machteloosheid die hij voelt. Er móet iets gebeuren, benadrukt hij, bijna in tranen. Het fragment (14 minuten) is terug te zien op YouTube.
23-1 Zonne-energie uit de ruimte kan wel/niet. Zonnepanelen in de ruimte hebben een groot voordeel: het is er nooit bewolkt. De energie die ze opwekken kunnen ze via microgolfstraling naar de aarde stralen. Dit idee bestaat al jaren, maar het was nooit rendabel om het uit te voeren. En volgens een nieuwe studie van NASA is dat nog steeds zo, al zijn er ook partijen die daar anders over denken. Voor een zonnecentrale van twee Gigawatt zouden 2300 lanceringen nodig zijn, stelt de NASA. Bij een lanceerprijs van $1000 per kilo is de ruimtecentrale twaalf tot tachtig keer duurder dan een duurzame centrale op aarde. Maar critici stellen dat de lanceerprijs sterk zal dalen, tot misschien wel $200 per kilo. Komend jaar zullen verschillende partijen daarom experimenten uitvoeren met het overstralen van energie vanuit de ruimte naar de aarde via microgolven. Een uitgebreid nieuwsbericht hierover is te lezen in het tijdschrift Science.
Minder goed nieuws
19-1 Kan Zwitserland de Winterspelen van 2038 nog organiseren? Een nieuw klimaatmodel van de Universiteit van Lausanne, dat kijkt naar de effecten van klimaatverandering op korte termijn, komt tot verontrustende uitkomsten. In 2050 zal minimaal een derde van al het ijs in de Europese Alpen verdwenen zijn. Andere scenario’s gaan uit van de helft of meer. De onderzoekers publiceerden hun model vorige week vrijdag in het tijdschrift Geophysical Research Letters. Het is lastig om effecten op een termijn van enkele tientallen jaren te voorspellen. Dat lukte de Zwitsers door satellietdata van de ijsdikte in de Alpen te analyseren met kunstmatige intelligentie. De informatie waarop het model is gebaseerd gaan tot 2022, dus de recordwarmte van 2023 is er nog niet in meegenomen. Daardoor zal de werkelijkheid vermoedelijk nog dramatischer zijn dan nu is gepubliceerd. Het is bijvoorbeeld de vraag of de Zwitserland in 2038 gastheer kan zijn voor de olympische winterspelen, waarvoor het land nadrukkelijk in de race is.
23-1 Warmer water slecht voor kabeljauw. Tijdens een ‘zee-hittegolf’ is het zeewater veel warmer dan gebruikelijk. Tussen 2014 en 2016, en opnieuw in 2019 was er zo’n hittegolf in de Golf van Alaska. Het aantal volwassen kabeljauwen nam in deze periode sterk af, waardoor er vanaf 2020 niet meer gevist mocht worden. Onderzoek door biologen van Oregon State University (VS) laat nu zien dat er minder jonge vissen dan gebruikelijk overleefden tijdens een hittegolf. Voor de visserij bekent dit dat de vangstquota na jaren met warm water omlaag moeten, om ineenstorting van de vispopulatie te voorkomen. Het onderzoek is dinsdag gepubliceerd in het tijdschrift Elementa: Science of the Anthropocene. Een nieuwsbericht is te vinden op de website van de universiteit.
24-1 Ondergrondse waterbronnen drogen op. Grondwaterbronnen (aquifers) drogen langzaam uit, zo blijkt uit een onderzoek in meer dan veertig landen. Een internationaal team van wetenschappers verzamelde gegevens van zo’n 170.000 meetputten die de grondwaterstand in de gaten houden in 1693 ondergrondse watersystemen. In 36 procent van die systemen daalde de waterstand met 10 centimeter per jaar, terwijl in 12 procent de daling een halve meter per jaar was. Slechts in 6 procent was er een lichte stijging van de grondwaterstand. Door vergelijking met cijfers uit de periode 1980-2000 zagen de onderzoekers dat in ongeveer een derde van alle onderzochte grondwatersystemen de afname nu sneller is dan in het verleden. Het onderzoek is woensdag verschenen in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. Een video over het onderzoek is te vinden op YouTube.
Sinds 1995 ben ik actief in wetenschapsjournalistiek en -communicatie. Daarnaast geef ik workshops over het schrijven van wetenschappelijke subsidieaanvragen, redigeer ik zulke aanvragen en schrijf ik teksten over complexe technische/wetenschappelijke materie. Kijk voor meer informatie elders op mijn site, of neem direct contact op via rene@scidutch.nl!
