‘Voorspellen is moeilijk, vooral als het de toekomst betreft.’ Dat is een citaat van Wim Kan uit de Oudejaarsconference van 1979. Maar soms lukt het wel – er zijn in ieder geval twee optimistische voorspellingen over de energietransitie uitgekomen: de routekaart 2023 voor windenergie op zee is op tijd en binnen budget gerealiseerd, en de helft van alle stroom in Nederland was afgelopen jaar groen – iets wat milieutechnicus Jasper Vis in 2018 voorzag voor 2025. Dit en meer in deze eerste aflevering van mijn klimaatnieuws voor 2024.
Goed nieuws
1-1 Doel routekaart 2023 gehaald. De afgelopen tien jaar hebben bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en belangengroepen samengewerkt om windparken te bouwen voor de Nederlandse Noordzeekust. Het doel was om in 2023 maar liefst 4,5 Gigawatt aan windenergie op zee te ‘oogsten’. Dat doel is gehaald, op tijd, binnen budget en bijna zonder subsidie. Om dit te vieren is er een korte documentaire gemaakt die, samen met een eindrapport en andere gegevens, te vinden is op de website ‘Wind op zee’ van de Rijksoverheid.
2-1 Genetisch aangepaste bacterie leert kooldioxide vast te leggen. Onderzoekers van het Max-Planck-Institute for Terrestrial Microbiology (Duitsland) werken aan een E. coli bacterie die kooldioxide uit de lucht kan halen. Dit gebeurt via ‘metabolic engineering’, waarbij via gentechnologie een nieuwe stofwisselingsketen in de bacterie is geplaatst. In het tijdschrift Nature Catalysis beschrijven de onderzoekers hun werk om een reactiecyclus waarbij zeventien verschillende enzymen kooldioxide omzetten in voedingsstoffen. De zeventien reacties zijn door de onderzoekers opgedeeld in drie ‘modules’, en deze zijn nu met succes getest in de bacterie. De hele cyclus aan de praat krijgen vraagt nog meer onderzoek, stellen zij in dit nieuwsbericht.
3-1 Helft van alle Nederlandse stroom groen. In 2018 voorspelde Jasper Vis, een milieutechnicus die werkt in de offshore energieopwekking, dat in 2025 meer dan de helft van alle stroom in Nederland groen zou zijn. En op basis van de voorlopige cijfers over stroomproductie in Nederland (via energieopwek.nl) concludeert hij dat die voorspelling inmiddels is uitgekomen. Het aandeel hernieuwbare elektriciteit was in 2023 al 50 procent. Dit meldt hij op LinkedIn. Daar voegt hij nog wel aan toe dat er behalve meer hernieuwbare elektriciteit ook meer flexibiliteit in het energiesysteem nodig is, en regelbare elektriciteitsproductie.
Tussen goed en minder goed
2-1 Het belang van klimaatrechtvaardigheid. De rijkste mensen (en landen) zijn verantwoordelijk voor de grootste uitstoot van broeikasgassen, maar hebben ook de beste kans om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Het verdelen van de kosten voor de energietransitie en van de aanpassing aan klimaatverandering moeten daarom eerlijker verdeeld worden. Dit is ‘klimaatrechtvaardigheid’ (climate justice). In een artikel dat deze week verscheen in Nature Climate Change schrijven onderzoekers van de universiteit van Cambridge (VK) dat overheden er voor moeten zorgen dat alle inkomensgroepen de omslag naar een duurzamere levensstijl kunnen maken. Nu gaan veel subsidies (bijvoorbeeld voor elektrische auto’s) nog vooral naar de rijkste groepen en kunnen huurders geen subsidie krijgen voor isolatie. ‘In veel gebieden waar er keuzes zijn met een lagere koolstofuitstoot – zoals voedsel en transport – is het nodig dat iedereen mee kan doen’, aldus de onderzoekers in dit nieuwsbericht.
4-1 Oppassen voor koolstof-tunnelvisie. De groei in duurzame stroom is mooi, maar kent ook een keerzijde: er zijn veel grondstoffen voor nodig die zelf niet altijd duurzaam zijn. Dat blijkt uit een nieuwsbericht van het wetenschappelijke tijdschrift Nature, waarin staat dat van de helft van alle mijnen wereldwijd de milieu-impact niet bekend is. NRC journalist Wouter van Noort noemt dit in een post op LinkedIn ‘koolstof-tunnelvisie’: alleen focussen op de afname in uitstoot van kooldioxide zonder andere vormen van milieuschade erbij te betrekken.
Minder goed nieuws
21-12 Italiaanse gletsjers smelten. Met behulp van 150 vrijwilligers zijn in 2022 maar liefst 202 Italiaanse gletsjers bekeken, en op 124 locaties zijn metingen uitgevoerd. Het resultaat daarvan is nu gepubliceerd in het tijdschrift Physical Geography and Quaternary Dynamics: praktisch alle gletsjers zijn in dit jaar kleiner geworden. Zie ook dit bericht op X.
4-1 Opwarming maakt meren onleefbaar voor vis. Warmere temperaturen gecombineerd met afbraak van organische stoffen zorgen ervoor dat er op de bodem van ondiepe meren te weinig zuurstof is voor vissen zoals forel, zalm en witvis. Dit melden wetenschappers van de universiteit van Cornell (VS) in het wetenschappelijke tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences. Zij onderzochten de Adirondack lakes in het noorden van de staat New York. Alleen in meren die dieper zijn dan 30 meter is er op de bodem voldoende zuurstof voor deze vissen. De metingen zijn volgens de onderzoekers niet alleen van belang voor deze specifieke meren, maar voor alle ondiepe meren in gematigde klimaatzones in de VS en Europa, melden zij in dit nieuwsbericht.
